×

Ingliz tili kursiga bormay IELTSdan yuqori natija olish mumkinmi?


Blog

BO'LIM

Tavsiyalar

O'QILGAN

15462 marta

CHOP ETILGAN

18.08.2015

Navbatdagi maslahatimni chet tilini mustaqil o’rganish mumkinmi, degan mavzuga qaratmoqchiman.  Undagi fikrlar o’zimning shaxsiy tajribam va kuzatishlarimga asoslangan va hammaga ham to’g’ri kelmasligi mumkin.

Xullas, savol quyidagicha: ingliz tilini har xil o’quv kurslariga bormasdan turib a’lo darajada o’rganish mumkinmi? Bu savolning qisqa javobi shuki, albatta, mumkin. Batafsil javobni sharhlashdan olidin shuni ham aytib qo’yishim kerak: mustaqil o’rganish usuli hammaga ham emas. Ya’ni, siz mustaqil o’qib-o’rganishdan rohatlanadigan va reja asosida o’z ustingizda ishlay oladigan odamlar toifasidan bo’lsangiz, sizga ustozning keragi yo’q. Lekin shunday odamlar ham borki, ular doim kimningdir yo’l-yo’rig’iga, ko’rsatmasiga ehtiyoj sezadi va undaylar uchun chet tilini o’rganishda o’qituvchi bilan birga ishlash samaraliroq bo’lishi mumkin.

Men bu yerda ingliz tilidan boshlang’ch ma’lumotga ega, ozmi-ko’pmi oddiy matnlarni o’qib tushunadigan va o’zi haqida bir-ikki og’iz ingliz tilida gapirib bera oladigan darajadagi talabalar haqida gapiryapman.

Agar ingliz tili siz uchun yangi olam bo’lsa, ya’ni hammasini boshidan boshlamoqchi bo’lsangiz, unda, albatta, bitta oqituvchining etagidan tutib o’rganganingiz ma’qul. Hozir maktablarda, kollej-litsey va oliy o’quv yurtlarida aksariyatimiz allaqachon ingliz yoki boshqa chet tilini boshlang’ich darajada o’rganib bo’lganmiz. Endigi maqsadingiz uni mukammallashtirib, IELTSdan kamida 6 yoki 7 bal olish, shunday emasmi?

Misolni o’z tajribamdan boshlasam. Men ingliz tilini o’rganishni 9-sinfdan boshlaganman. Ungacha maktabda nemis tili o’qiganmiz. Xullas, nemis tilidan imtihon topshirib litseyga kirganimdan keyin ingliz tilini boshidan boshlab o’rganishga to’g’ri keldi. Chunki bu litseyda faqat ingliz tili o’qitilar ekan. Litseyimizda yangi qabul qilinganlarni ikkita sinfga bo’lishgan: shu paytgacha ingliz tilini maktabda o’rganib kelgan o’quvchilar sinfi va menga o’xshab ingliz tilini o’rganishni endi alifbodan boshlayotgan, ya’ni bu til haqida hech vaqo bilmaydiganlar sinfi.

Xullas, ingliz tilini 9-sinfda alifboni o’rganishdan boshladim. Qizig’i, oradan bir yil o’tib bizning sinfimiz ingliz tilini o’rganish ko’rsatkichlari bo’yicha litseyga ingliz tilini allaqachon o’rganib kelgan talabalar sinfidan o’zib ketdi.

Mavzu aslida bu haqda emas. Savol ingliz tilini mustaqil o’rganish haqida. Demak, shu haqda yozaman endi. Litseyni bitirish arafasida men ham abiturientlik deb atalgan ajoyib bir davrni boshdan kechirganman. Jahon tillari universitetiga tayyorlanayotgan edim. Shuning uchun bor kuchimni ingliz tilini yaxshilashga qaratdim.

Tumanimizda ingliz tili repetitorlari orasida obro’si eng yuqori bo’lgan bir o’qituvchi ayol bo’lardi. Shu odamning kursiga yozilishga qaror qildim. O’sha paytlarda ham yosh bo’lishimga qaramay, o’qishga repetitorsiz tayyorlanib kirish mumkin, degan fikrda bo’lganman. Shuning uchun ona tili va tarix fanlaridan hech qachon repetitorga bormaganman. Lekin ingliz tili chet tili bo’lgani uchun unga repetitor olishga qaror qildim. Buning sabablaridan yana bir shu ediki, o’sha paytlar (2000-2001-yillar haqida gapiryapman) maktab darsliklari va axborotnomadan tashqari ingliz tilida hech qanday o’qitish materiallari yo’q edi. O’qishga kirgunimcha hatto bitta lug’atim ham bo’lmagan. Shuning uchun ingliz tilidan kursga borishga qaror qildim.

Borib xato qilmagan ekanman. Chunki u o’qituvchi bizga «English Grammar in Use» kabi biz u paytlar hali ko’rmagan, xorijda chop etilgan kitoblar asosida dars o’tardi. Har bir darsdan so’ng beradigan testlari ham axborotnomadan emas, balki chet elda chiqqan test kitoblaridan bo’lardi va ular juda murakkab edi.

Shu o’qituvchim kurs oxirida sening o’qishga kirishingga garantiya beraman, lekin bu gapni uncha-munchasiga aytmayman, degan edi. Odatda, u kimga bu gapni aytsa, o’sha abiturient o’qishga kirar ekan. Xullas, juda xursand bo’ldim va uning aytganlari to’g’ri chiqdi: 2001-yil ingliz tilidan 32 ta test yechib, Jahon tillari universitetiga byudjetga o’qishga kirdim.

Albatta, bunda menga dars bergan o’qituvchimning xizmati katta. Chunki u menda mavjud bo’lmagan darsliklar va manbalar orqali dars o’tgan va shu orqali muvaffaqiyat qozonishimni ta’minlagan. Hozir esa shu darslik va qo’llanmalarning hammasini topa olasiz. Hatto internetdan ko’plab kitoblarni va testlarni bepul yuklab olishingiz mumkin. Testlarni javoblari bilan va nega bu javob to’g’ri ekani haqidagi tushuntirishlari bilan topish mumkin. Xullas, bugun eng yaxshi ustozingiz «Google» desam, balki sal mubolag’a bo’lar, lekin xato emas.

Ingliz tilini yaxshi o’rganishda o’qituvchining roli qancha deb so’rasangiz, men muvaffaqiyat qozonish 90 foiz o’zingizning mehnatingizga bog’liq, deb aytgan bo’lardim. O’qituvchining sizga yo’l-yo’riq ko’rsatishi muvaffaqiyatingizning 10 foizini ta’minlashi mumkin. O’zi mustaqil dars qilib o’zlashtira olmaydigan talaba eng yaxshi repetitorga yillab qatnasa ham, ahvoli o’zgarmaydi. Bunga misollar juda ko’p. Litseydagi sinfdoshlarim orasida har uchala fandan eng qimmat va eng obro’li domlalarga repetitorga borib, bir necha yil davomida o’qishga kira olmagan, kontraktga ham ilinmagan do’stlarim bo’lgan. Ularni qoralash yoki kamsitish niyatim yo’q. Aytmoqchi bo’lganim, 99 foiz mehnat sizdan talab qilinadi. O’qituvchi sizga yo’lni ko’rsatib berishi mumkin, xolos. Bu yo’ldan esa siz o’zingiz yurib o’tishingiz kerak…

Keyinroq xorijda o’qish ham nasib etdi. Buning uchun Toshkentda TOEFL testini topshirdim. Shunda ham maxsus kursga qatnashni lozim topmadim. Bu paytga kelib, TOEFLga tayyorlovchi kitoblar va testlarni topish ancha osonlashgan edi. Demak, kerakli  hamma resurslar bor, ularni o’qishim kerak, xolos, deb o’ylaganman.

2009-yil AQShda magistratura darajasida o’qish imkoniyatini beradigan grantga hujjat topshirdim. Hujjatlarim birinchi bosqichdan o’tishi bilan suhbatga chaqirishdi. Suhbatdan ham muvaffaqiyatli o’tdim va kutilmaganda 10-15 kun ichida TOEFL testini topshirishim uchun kunini va vaqtini belgilab qo’yishdi. Shu paytgacha ham TOEL kitobini o’qib tayyorlanib yurgandim, lekin bu grant uchun test topshirishga va tayyorlanishga bir-ikki oy vaqtim bo’lsa kerak, deb o’ylagandim.

Buning ustiga «Paper-based TOEFL» topshirishimiz kerak ekan. Bu testda hamma testlarning javobini qog’ozga belgilaysiz, inshoni ham qo’lda yozish kerak. Eng qiyini, imtihonning audio qismida audiosuhbatlarni xonadagi magnitafon orqali qo’yib berishadi. Agar magnitafonning kolonkasi sifatli bo’lmasa yoki xonaning uzoq bir burchagida bo’lsangiz va ovozni yaxshi eshitmasangiz, ahvolingiz voy degani. Men, yaxshiyamki, magnitafonning oldida, birinchi qatorda o’tirdim. Shunda ham, men uchun eng qiyini imtihonning «Listening Comprehension» qismi bo’ldi.

Testga o’zim mustaqil tayyorlandim. Internetdan «Paper-based TOEFL»ga tayyorlanish materiallarini topib, printerdan chiqarib oldim va shular asosida tayyorlandim.

Imtihonni yaxshi topshirdim: balim 600 chiqdi. Bu IELTS bo’yicha 7 yoki 7,5 ga to’g’ri keladi. Oradan bir necha kun o’tib GRE uchun imtihonni belgilashdi. GRE juda-juda qiyin imtihon. Hali ham eslasam, yuragim uvushadi. Undan necha bal olganimni aytmay qo’ya qolay. 🙂 Chunki yaxshi chiqmagan. Ammo GREdan juda baland bal olishingiz shart emas. AQSh universitetlari xorijliklar uchun GREni topshirish qiyin ekanini yaxshi bilishadi va anketangizning boshqa jihatlari yaxshi bo’lsa, pastroq GRE bali bilan ham o’qishga olishlari mumkin. Meni ham o’qishga olishdi va AQShda to’liq grant asosida magistratura darajasida tahsil olish imkoniyatini qo’lga kiritdim. Bu haqda avvlagi blogpostimda ham yozgandim.

Mavzudan biroz uzoqlashdik. Aytmoqchi bo’lganim, tilni boshlang’ich darajada bilsangiz, IELTSga ham, boshqa imtihonlarga ham o’zingiz mustaqil tayyorlana olasiz. Ayniqsa, hozir ingliz tilini o’rganish resurslari juda ko’p. Lug’atlar ham, kitoblar ham. Internetda esa hamma narsani topish mumkin. Siz faqat yaxshi reja asosida o’zingizning ustingizda muntazam ishlashingiz kerak, xolos.

Bu gaplarim bilan til kursida o’qiyotgan yoki repetitorga borishni rejalayotgan talabalarni fikridan qaytarish niyatim yo’q. Mustaqil ingliz tilini yaxshi o’rganayotgan talaba, agar o’qituvchidan qo’shimcha dars olsa, o’rganish tezligi yanada oshishi tabiiy, albatta. Lekin moddiy imkoniyati yo’q yoki domlaga qatnab dars olishga sharoiti bo’lmagan talabalar bo’lsa, aslo o’kinmang va siz ham mustaqil ingliz tilini a’lo darajada o’rgana olasiz, demoqchiman, xolos. Bunga tirik misol o’zim. 🙂

Yaxshi niyat yarim mol, deganlaridek, avvalo, oldingizga maqsadni to’g’ri qo’yishingiz va shu maqsadga erishish uchun nimalar qilish lozimligi haqida yaxshi reja tuzib olishingiz kerak. Shu rejaga og’ishmay rioya qilsangiz, maqsadingizga, albatta, erishasiz.

Bilim olish uchun ikkita narsani bilishingiz kerak: nimani o’qishni va o’sha narsani qanday o’qishni. Chunki o’qiyman desangiz, axborot hozir juda ko’p. Ular orasidan o’zingizga mos va eng keraklisini topishingiz lozim va o’qigan narsangizdan foyda olishingiz uchun uni qanday o’qishni ham bilishingiz kerak. Vaqtdan samarali foydalanish va qanday unumli dars qilish haqida ham alohida yozish niyatim bor. Bu haqda endi kelgusida gaplashamiz.

Agar til o’rganishga oid zarur kitoblarni xorijdan sotib olishni istasangiz, Grantlar.Uz bu borada sizga yordam berishi mumkin. Saytimizda kitoblar va boshqa ta’lim olishga oid mahsulotlar sotiladigan do’kon ochish niyatimiz bor. Buning uchun, avvalo, talab bo’lishi kerak. Agar sizda bunga qiziqish bo’lsa, bizga xabar bering.

Behzod

error: Ma‘lumotni nusxalash ta‘qiqlangan!